Zasadniczo, każdy pracodawca jest zobligowany do wypłacenia odprawy emerytalnej / rentowej pracownikowi, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę i związaną z tym zmianą statusu pracownika na status emeryta / rencisty.
Poniżej wykaz najważniejszych wyroków dotyczących odprawy emerytalno-rentowej
wyrok Sądu Apelacyjnego Warszawa z dnia 26-07-2018 r. – sygn. akt III APa 53/17
Związek czasowy lub funkcjonalny między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę zostaje zachowany w pewnych wypadkach także wtedy, gdy spełnienie wszystkich przesłanek nabycia prawa do emerytury nie nastąpiło przed rozwiązaniem stosunku pracy, lecz w niedalekiej przyszłości po tej dacie.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14-02-2018 r. – sygn. akt I PK 354/16
Po definitywnym „uchyleniu” regulaminu wynagradzania pracodawca jest uprawniony do wypowiedzenia zmieniającego wszystkim pracownikom niebędących wynagrodzeniem za pracę świadczeń związanych z pracą na podstawie art. 772 § 5 k.p. w związku z art. 24113 § 2 k.p. Oznacza to, że do wypowiadania korzystniejszych świadczeń związanych z pracą, takich jak odprawa emerytalna lub rentowa, które wynikały z definitywnie „uchylonego” regulaminu wynagradzania, ale nie mieściły się w pojęciu warunków wynagradzania pracowników, w tym osób zarządzających w imieniu pracodawcy zakładem pracy w rozumieniu art. 3[1] k.p. lub art. 128 § 2 pkt 2 k.p., nie stosuje się przepisów ograniczających dopuszczalność wypowiadania warunków umowy o pracę w części odsyłającej do postanowień regulaminu pracy.
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28-06-2017 r. – sygn. akt III PZP 1/17
Rozwiązanie stosunku pracy na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p. nie wyklucza prawa pracownika samorządowego do jednorazowej odprawy emerytalnej przewidzianej w art. 36 ust. 2 w związku z art. 38 ust. 3 i 5 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych.
O powyższym orzeczeniu pisaliśmy w tekście: Odprawa emerytalna a zwolnienie dyscyplinarne
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16-03-2017 r. – sygn. akt I PK 110/16
Pracownik nie może zrzec się prawa do odprawy emerytalnej. Jakkolwiek odprawy emerytalne nie zostały normatywnie zakwalifikowane do wynagrodzeń za pracę, to jednak podlegają ochronie na równi z wynagrodzeniem za pracę. Zrzeczenie się wynagrodzenia objęte jest bezwzględnym zakazem z art. 84 k.p. Pracownik nie może zrzec się wynagrodzenia przez żadną czynność prawną. Nie może zatem zawrzeć w porozumieniu zmieniającym umowę o pracę zrzeczenia prawa do odprawy emerytalnej określonej przepisami układowymi. Taka czynność jest nieważna, jako sprzeczna z prawem. Wobec powyższego, należy stanowczo stwierdzić, że strony umowy o pracę nie mogą, bez naruszenia określonej w art. 18 § 1 i 2 k.p. zasady uprzywilejowania pracownika, zawierać porozumienia, na mocy którego pracownik zostanie pozbawiony – przysługującej mu na podstawie postanowień zakładowego układu zbiorowego pracy – odprawy emerytalnej, przewyższającej wysokość odprawy, uregulowanej w art. 92 [1] k.p.
Pracownik nie może zrzec się prawa do odprawy emerytalnej.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28-10-2016 r. – sygn. akt I PK 17/15
Przesłanki nabycia prawa do odprawy emerytalnej z art. 38 ust. 3 ustawy z dnia 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 902 ze zm.), tożsame zresztą z przesłankami z art. 92[1] k.p., byłyby spełnione, gdyby pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy, a nie jego wcześniejszym wygaśnięciem wskutek śmierci pracownicy, a przyznaniem prawa do renty zachodził co najmniej związek funkcjonalny. Wprawdzie przyznanie prawa do emerytury może nastąpić po pewnym czasie od ustania stosunku pracy, ale wymagany jest związek funkcjonalny pomiędzy tymi zdarzeniami (faktami) prawnymi. W przypadku śmierci pracownika przed upływem terminu ustania stosunku pracy taki związek zostaje zerwany, przeto prawo pracownika do odprawy emerytalnej nie powstaje, gdyż nie przeszedł on na emeryturę wskutek jego wcześniejszej śmierci przed nabyciem uprawnień emerytalnych, które miał nabyć w związku z przejściem na emeryturę. W miejsce (zamiast) prawa do odprawy emerytalnej, która przysługuje wyłącznie pracownikowi lub z tytułu spadkobrania w razie jej skutecznego nabycia przed jego zgonem, osobom uprawnionym, o których mowa w art. 93 k.p., przysługuje wyłącznie odprawa pośmiertna.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25-05-2016 r. – sygn. akt II PK 130/15
Przesłankami nabycia prawa do odprawy rentowej są: rozwiązanie stosunku pracy, przyznania prawa do renty i związek funkcjonalny między nimi.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9-12-2015 r. – sygn. akt I PK 1/15
Żołnierz zawodowy nie jest pracownikiem, a odprawa przewidziana w art. 84 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (t.j. Dz.U. z 1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.) w związku z art. 17 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 76, poz. 693 ze zm.) w brzmieniu obowiązującym przed 1 lipca 2004 r.), nie jest świadczeniem ze stosunku pracy, do którego prawo zostało ustanowione w art. 92[1] § 1 k.p. W konsekwencji otrzymanie odprawy przysługującej z tytułu zwolnienia ze służby wojskowej, niezależnie od charakteru tego świadczenia, nie wyłącza – na podstawie art. 92[1] § 2 k.p. – prawa do odprawy emerytalnej przysługującej pracownikowi z tytułu ustania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę i związanej z tym utraty statusu pracownika.
Otrzymanie przez żołnierza zawodowego zwolnionego ze służby wojskowej odprawy przewidzianej w art. 17 ustawy z dnia 17 grudnia 1974 r. o uposażeniu żołnierzy (t.j. Dz.U. z 2012 r. Nr 76, poz. 693 ze zm.) w związku z art. 84 ustawy z dnia 30 czerwca 1970 r. o służbie wojskowej żołnierzy zawodowych (t.j. Dz.U. z 1997 r. Nr 10, poz. 55 ze zm.), nie pozbawia go prawa do odprawy emerytalnej przysługującej pracownikowi w związku z przejściem na emeryturę (art. 92[1] k.p.).
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8-09-2015 r. – sygn. akt I PK 297/14
1. Jeżeli przepis prawa uzależnia prawo do odprawy ogólnie od związku ustania stosunku pracy z przejściem na rentę, to pracownik nabywa prawo do odprawy rentowej wówczas, gdy staje się rencistą w związku z ustaniem stosunku pracy. Decydujące znaczenie dla nabycia prawa do odprawy rentowej ma zatem przejście na rentę połączone z definitywnym ustaniem stosunku pracy, czyli zmiana pracowniczego statusu na status rencisty przez pracownika, który w związku z ustaniem stosunku pracy korzysta z uzyskanych uprawnień rentowych. Tak samo trzeba rozumieć sformułowanie odnoszące się do prawa do nagrody jubileuszowej.
2. Prawo do odprawy rentowej uwarunkowane związkiem ustania stosunku pracy i przejścia na rentę nie jest uzależnione od sposobu rozwiązania stosunku pracy. Nie zależy też od rodzaju umowy (na czas nieokreślony czy na czas określony).
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1-04-2015 r. – sygn. akt II PK 136/14
1. Roszczenie pracownika o wypłatę odprawy powstaje w dacie przejścia na emeryturę lub rentę. W tym bowiem dniu następuje spełnienie wszystkich ustawowych warunków uzyskania odprawy.
2. Związek czasowy lub funkcjonalny między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę zostaje zachowany w pewnych wypadkach także wtedy, gdy spełnienie wszystkich przesłanek nabycia prawa do emerytury nie nastąpiło przed rozwiązaniem stosunku pracy, lecz w niedalekiej przyszłości po tej dacie, a z okoliczności sprawy wynika, że rozwiązanie stosunku pracy doprowadziło do skorzystania przez pracownika z przysługujących mu uprawnień z ubezpieczenia społecznego.
3. Złożenie wniosku o emeryturę już po ustaniu stosunku pracy, a z odpowiednim wyprzedzeniem przed zakończeniem pobierania zasiłku chorobowego, nie przeczy istnieniu czasowego i funkcjonalnego powiązania rozwiązania stosunku pracy i przejścia na emeryturę. Na podstawie art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 12 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.) pracownik nabywa prawo do odprawy emerytalnej także wtedy, gdy złożył wniosek o przejście na emeryturę w czasie nieprzerwanego pobierania zasiłku chorobowego po ustaniu stosunku pracy, a prawo do emerytury nabył bezpośrednio po wyczerpaniu okresu zasiłkowego.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21-01-2015 r. – sygn. akt II PK 56/14
Tak zwana premia uznaniowa (jeżeli nie ma charakteru roszczeniowego) nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia w rozumieniu art. 172 k.p., a tym samym i § 6 rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.). Nie mieści się ona także w pojęciu „innych świadczeń ze stosunku pracy”, o których mowa w tym drugim przepisie. Z analizy całego tego przepisu wynika bowiem, że idzie w nim tylko o świadczenia mające obowiązkowy charakter (a to dlatego, że zawarte w nim wyliczenie świadczeń, które zostały wyłączone z wynagrodzenia urlopowego, dotyczy tylko obowiązkowych należności ze stosunku pracy). Ponadto w § 8 ust. 1 oraz w § 16 ust. 1 rozporządzenia mowa jest o składnikach wynagrodzenia „przysługujących” (za okresy dłuższe niż jeden miesiąc), a więc stanowiących przedmiot obowiązku pracodawcy i prawa podmiotowego pracownika. Oprócz tego należy zwrócić uwagę, że skoro tzw. premia uznaniowa nie jest świadczeniem obowiązkowym, to trudno o niej mówić, że jest wypłacana w stawce miesięcznej, za okres krótszy niż jeden miesiąc czy też za okres dłuższy (skoro może być wypłacona, to tym samym możliwość dotyczy także czasu jej wypłacenia). Ponadto pracodawca, gdy uzna to za zasadne, może ją wypłacić także w okresie urlopu, czy np. zawieszenia w czynnościach, skoro zależy ona od jego uznania. Tzw. premia uznaniowa, jeżeli nie ma charakteru roszczeniowego nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę i wobec tego nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia urlopowego (wynagrodzenia służącego do ustalenia ekwiwalentu za niewykorzystany urlop) i tym samym na mocy wyżej powołanych przepisów nie może być uwzględniona przy ustalaniu wysokości odprawy emerytalnej przysługującej na podstawie art. 92 [1] § 1 k.p.
Premia uznaniowa nie ma charakteru roszczeniowego i nie stanowi składnika wynagrodzenia za pracę. Nie mieści się w pojęciu wynagrodzenia urlopowego, a co za tym idzie – nie powinna być uwzględniona w szczególności przy ustalaniu wysokości odprawy emerytalnej.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27-05-2014 r. – sygn. akt I PK 35/14
Odprawa emerytalna przewidziana w postanowieniach układu zbiorowego pracy dla osoby, o której stanowi art. 2 pkt 1-4 ustawy z 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 254 ze zm.) i przysługująca w wysokości określonej w tych postanowieniach, nie jest świadczeniem dodatkowym w rozumieniu art. 5 ust. 2 i art. 11 ust. 1 tej ustawy, gdyż nie jest świadczeniem ani innym, ani wyższym niż określone w przepisach wewnątrzzakładowych. Przysługuje ona z mocy postanowień układu i nie wymaga przyznania. W konsekwencji nie podlega ograniczeniu określonemu w art. 11 ust. 2 ustawy kominowej. Natomiast w przypadku przyznania odprawy emerytalnej przez podmiot uprawniony w sytuacji i wysokości określonej w § 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 21 stycznia 2003 r. w sprawie szczegółowego wykazu świadczeń dodatkowych, które mogą być przyznane osobom kierującym niektórymi podmiotami prawnymi, oraz trybu ich przyznawania (Dz.U. Nr 14, poz. 139), ograniczenie to obejmuje wyłącznie wartość świadczenia dodatkowego wyrażającego się kwotą przekroczenia wysokości odprawy przysługującej na podstawie układu zbiorowego. W rozumieniu przepisów ustawy kominowej tylko bowiem ta wartość przekroczenia stanowi wymagające przyznania świadczenie dodatkowe. Skoro odprawa emerytalna nie należy do kategorii wynagrodzenia za pracę, ale – zgodnie z systematyką Kodeksu pracy i jej istotą – jest innym świadczeniem związanym z pracą, to nie jest objęta ograniczeniami z art. 5 ust. 1 ustawy kominowej, a w rezultacie norma ta nie wyłącza nabycia prawa do odprawy emerytalnej na podstawie art. 92[1] § 1 k.p. lub przepisów wewnątrzzakładowych.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13-05-2014 r. – sygn. akt I PK 10/14
Otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej (art. 92[1]§ 2 k.p.). Regulacja zawarta w art. 92[1] § 2 k.p. stanowi, że pracownik nie nabywa ponownie prawa do odprawy, co oznacza, że nie nabywa go w ogóle, tak w pełnej wysokości, jak i w jej uzupełniającej postaci.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 14-01-2014 r. – sygn. akt III PK 79/13
Pojęcie przejścia na emeryturę w kontekście prawa do nagrody jubileuszowej jest węższe niż pojęcie przejścia na emeryturę w kontekście prawa do odprawy emerytalno-rentowej (art. 92[1] k.p.).
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26-11-2013 r. – sygn. akt II PK 60/13
Związek między ustaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę powinien być ujmowany szeroko. Do nabycia odprawy nie jest konieczne, aby rozwiązano stosunek pracy z powodu przejścia na emeryturę. Przepis art. 92[1] k.p. wiąże prawo do odprawy emerytalnej z ustaniem, a nie z rozwiązaniem stosunku pracy. Wystarcza związek czasowy przejścia na emeryturę bezpośrednio po ustaniu stosunku pracy.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26-03-2013 r. – sygn. akt III PK 42/12
1. Według przepisu art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych; t.j. Dz.U. z 2009 r. Nr 153, poz. 1227 ze zm.) spełnienie określonych w ustawie przesłanek umożliwia „przejście” na wcześniejszą emeryturę, ale nie powoduje ex lege nabycia do niej prawa. Prawo do tej emerytury, inaczej niż w przypadku uprawnień emerytalnych z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego, może zatem powstać dopiero po złożeniu wniosku. Wniosek zainteresowanego o wcześniejszą emeryturę stanowi więc element konstrukcyjny prawa, jest zarówno warunkiem jego istnienia, jak i realizacji. Inaczej rzecz ujmując, nie można uznać, że konkretna osoba spełnia warunki uprawniające do wcześniejszej emerytury dopóty, dopóki wniosek o to świadczenie nie zostanie złożony.
2. Pracownik, który przechodzi na rentę (emeryturę), będąc zatrudniony jednocześnie u dwóch pracodawców i korzystając u jednego z nich z urlopu bezpłatnego udzielonego w celu wykonywania pracy u drugiego, nabywa prawo do odprawy rentowej (emerytalnej) tylko od jednego wybranego pracodawcy. Inaczej, może żądać spełnienia tego jednego świadczenia przez każdego pracodawcę. Jest to więc sytuacja zbliżona do tej, w której wierzyciel może dochodzić swego roszczenia od kilku osób, lecz na podstawie odrębnych stosunków prawnych, jakie go łączą z poszczególnymi podmiotami i w której pomiędzy dłużnikami powstaje odpowiedzialność in solidum (solidarność nieprawidłowa). Odpowiedzialność in solidum pod pewnymi względami wykazuje podobieństwo do solidarności biernej. Podobnie jak w przypadku uregulowanym w art. 366 KC, wierzyciel może żądać spełnienia świadczenia przez każdego odpowiedzialnego in solidum. Jednocześnie spełnienie świadczenia przez któregokolwiek z dłużników in solidum prowadzi do wygaśnięcia długu pozostałych, co wynika z ogólnych zasad prawa cywilnego. Skutek ten następuje, bowiem w stosunku do tych dłużników gasną przesłanki uzasadniające obowiązek ich świadczenia, w szczególności gaśnie przesłanka szkody poniesionej przez wierzyciela. Jego interes został już zaspokojony przez świadczącego dłużnika.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19-03-2013 r. – sygn. akt I PK 220/12
1. Istota zasady korzystności (zasady uprzywilejowania pracownika) wyrażonej w art. 9 § 2 k.p. polega na szczególnej ochronie interesów pracownika w ramach stosunku pracy przez zagwarantowanie mu uprawnień w ramach powszechnych minimalnych standardów i dopuszczenie do ich rozszerzenia w swoistych źródłach prawa pracy. Ocena „korzystności” powinna mieć w tym rozumieniu charakter obiektywny, a nie odnosić się do subiektywnego przekonaniu pracownika.
2. W sytuacji, gdy wypłacone na podstawie spornego postanowienia Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy „odszkodowanie” jest znacznie wyższe niż odprawa emerytalna należna na podstawie Zakładowego Układu Zbiorowego Pracy (i art. 92[1] § 1 k.p.), nie jest trafna ocena, że postanowienie to reguluje prawo do świadczeń mniej korzystnie niż świadczenia należne na podstawie Kodeksu pracy oraz innych ustaw i aktów wykonawczych w rozumieniu art. 9 § 2 k.p.
wyrok Sądu Apelacyjnego Rzeszów z dnia 21-11-2012 r. – sygn. akt III APa 12/12
Odprawa emerytalna w wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia przysługuje pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę. W świetle tego zapisu warunkiem koniecznym do uzyskania przewidzianego tam świadczenia jest ustanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę. Pracownik nabywa prawo do odprawy emerytalnej lub rentowej wówczas, gdy staje się emerytem lub rencistą w związku z ustaniem stosunku pracy, przy czym związek ten może być rozmaicie pojmowany. Niewątpliwie może być to związek przyczynowo-skutkowy, ale wystarczy także związek czasowy lub funkcjonalny, który zostaje zachowany, jeżeli ustaniu stosunku pracy towarzyszy nabycie prawa do emerytury. Decydujące znaczenie dla nabycia prawa do odprawy emerytalnej ma zatem przejście na emeryturę połączone z definitywnym ustaniem stosunku pracy, czyli zmiana pracowniczego statusu prawnego na status emeryta przez pracownika, który w związku z ustaniem stosunku pracy korzysta z uzyskanych uprawnień emerytalnych.
wyrok Sądu Apelacyjnego Gdańsk z dnia 11-10-2012 r. – sygn. akt III APa 17/12
1. Przewidziany w art. 39 k.p. zakaz wypowiadania umowy o pracę dotyczy także pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, jeżeli dalszy okres zatrudnienia umożliwi im uzyskanie prawa do wcześniejszej emerytury. Dla pracowników takich niższy od powszechnego wiek emerytalny jest więc normalnym ustawowym wiekiem emerytalnym.
2. Zakaz wypowiadania umowy o pracę wynikający z art. 39 k.p. jest szczególnym środkiem ochrony, stawiającym osoby jej podlegające w sytuacji uprzywilejowanej w stosunku do innych pracowników oraz pracodawców. Brak jest zatem podstaw, żeby ochroną taką otaczać również tych, którym jedynie długość stażu umożliwiłaby przejście na emeryturę, nie osiągnęli zaś jeszcze wieku utrudniającego znalezienie nowego zatrudniania, a nadto nie mają za sobą 15 lat pracy w warunkach szczególnych.
3. Wykładnia językowa art. 92[1] k.p. ewidentnie prowadzi do wniosku, iż to przejście na emeryturę (lub możliwość takiego przejścia) pociągać ma za sobą ustanie stosunku pracy, a nie odwrotnie. Taki sam wniosek płynie zresztą z wykładni funkcjonalnej przepisu, jeśli zważy się na fakt, że odprawa emerytalna jest świadczeniem o charakterze pracowniczym, wypłacanym przez pracodawcę, a nie organ rentowy. Związek przyczynowy zaistniałby zatem, gdyby rozwiązanie stosunku pracy wynikało z uzyskania prawa do emerytury.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14-06-2012 r. – sygn. akt I PK 229/11
1. Przejściem na emeryturę w rozumieniu art. 92[1] k.p. jest zmiana statusu pracownika na status emeryta, co następuje z reguły jednocześnie z rozwiązaniem stosunku pracy, ale może też nastąpić później ze względu na datę złożenia wniosku lub np. z powodu korzystania z zasiłku chorobowego.
2. Przesłanką nabycia prawa do odprawy w myśl art. 92[1] § 1 k.p. jest związek między przejściem na emeryturę a ustaniem stosunku pracy, a nie rozwiązanie stosunku pracy z powodu przejścia na emeryturę. Przyczyna rozwiązania stosunku pracy, a nawet wiedza pracodawcy o zamiarze pracownika przejścia na emeryturę nie mają znaczenia dla nabycia prawa do odprawy.
3. Pracownik nie może zrzec się prawa do odprawy emerytalnej (rentowej).
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10-05-2012 r. – sygn. akt II PK 222/11
Prawomocny wyrok sądu pracy zasądzający od pracodawcy na rzecz pracownika odszkodowanie za niezgodne z przepisami prawa pracy rozwiązanie stosunku pracy za wypowiedzeniem (art. 30 § 4 i art. 39 w związku z art. 45 § 1 i art. 47[1] k.p.), wyklucza uznanie, że wypowiedzenie nastąpiło z przyczyn zawinionych przez pracownika. Oznacza to, że pracownikowi przysługuje przewidziana w układzie zbiorowym pracy rekompensata pieniężna z tytułu ustania stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 12-12-2011 r. – sygn. akt I PZP 1/11
Pracownikowi samorządowemu nie przysługuje prawo do nagrody jubileuszowej w oparciu o przepis § 8 ustęp 8 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. z 2009 r. Nr 50, poz. 398 ze zm.), jeżeli przed podjęciem zatrudnienia w jednostce samorządowej miał przyznane prawo do wcześniejszej emerytury, której pobieranie zawiesił w związku z tym zatrudnieniem, choćby po ustaniu zatrudnienia tego zatrudnienia pracownik rozpoczął pobieranie świadczenia emerytalnego z tytułu osiągnięcia normalnego wieku emerytalnego.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 2-12-2011 r. – sygn. akt III PK 48/11
W sytuacji, gdy pracodawca rozwiązuje z pracownikiem umowę o pracę bez wypowiedzenia z jego winy z powodu ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych stosunek pracy nie ustaje w związku z przejściem pracownika na emeryturę lub rentę, choćby spełniał on warunki do nabycia takiego świadczenia. Nie można zatem podzielić stanowiska, iż odprawa emerytalna ze względu na swoją powszechność przysługuje w każdym przypadku ustania stosunku pracy, jeśli tylko po takim ustaniu pracownik zacznie korzystać ze świadczeń emerytalnych.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4-02-2011 r. – sygn. akt II PK 224/10
Przy ustalaniu prawa do odprawy emerytalnej zakłada się istnienie związku pomiędzy nabyciem prawa do emerytury a zakończeniem stosunku pracy. W pierwszej kolejności chodzi tu o związek czasowy, ale nie może on mieć charakteru przypadkowego. O ile zatem przyjęcie istnienia takiego związku jest możliwe w sytuacji, gdy pracownik spełni wszystkie przesłanki nabycia prawa do emerytury w dniu rozwiązania stosunku pracy lub też w niedalekiej przyszłości po tej dacie, o tyle związek taki należy wykluczyć, gdy ostatnia z przesłanek warunkujących nabycie prawa do emerytury – co dotyczy zwłaszcza osiągnięcia wieku emerytalnego – zostanie spełniona po upływie dłuższego czasu.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4-02-2011 r. – sygn. akt II PK 149/10
Jeżeli w momencie rozwiązania stosunku pracy pracownik nie spełnia warunków do nabycia prawa do emerytury określonych w obowiązujących przepisach, to w takim stanie pobieranie – w okresie pomiędzy rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do emerytury – zasiłku chorobowego, świadczenia przedemerytalnego, czy też posiadanie w tym okresie statusu osoby bezrobotnej nie ma żadnego związku z nabyciem prawa do emerytury, które następuje wprawdzie w pewnym związku czasowym z rozwiązaniem stosunku pracy, ale jest to związek całkowicie przypadkowy. Taki przypadkowy związek czasowy między ustaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do emerytury nie może być potraktowany jako „przejście na emeryturę” w rozumieniu art. 92[1] § 1 k.p.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 28-01-2011 r. – sygn. akt I PK 186/10
Regulacja art. 92[1] k.p. nie uzasadnia tezy o istnieniu po stronie pracownika, który pobrał odprawę rentową lub emerytalną w poprzednim zatrudnieniu, prawa do odprawy uzupełniającej w razie ponownego ustania stosunku pracy w związku z przejściem na rentę lub emeryturę.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 13-01-2011 r. – sygn. akt III PK 18/10
Prawo do odprawy z tytułu rozwiązania stosunku oraz prawo do odprawy emerytalnej, powstałe w różnych terminach, pozostawały w zbiegu, o którym stanowił art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 28 grudnia 1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.), jeżeli między rozwiązaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę zachodził związek, o którym stanowi art. 92[1] § 1 k.p. lub inne przepisy prawa będące podstawą odprawy emerytalnej. Inna interpretacja różnicowałaby w niedopuszczalny sposób uprawnienia pracowników, uzależniając otrzymanie tylko jednej lub obydwu wskazanych w art. 8 ust. 4 ustawy z 1989 r. odpraw od tego, czy pracownik przeszedł na emeryturę z dniem rozwiązania stosunku pracy, czy po tej dacie, np. ze względu na korzystanie z zasiłku chorobowego, a więc od przypadkowych okoliczności. Należy dodać, że w przypadku, gdy przejście na emeryturę następowało po rozwiązaniu stosunku pracy, zbieg ten mógł ujawnić się już po wypłacie odprawy ekonomicznej. W takim przypadku spełnienie obowiązku wypłaty odprawy emerytalnej (jeśli była korzystniejsza) wymagało wyrównania przez pracodawcę różnicy w wysokości tych odpraw.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5-01-2011 r. – sygn. akt III PK 17/10
Pracownik, który przechodzi na rentę, będąc zatrudniony jednocześnie u dwóch pracodawców i korzystając u jednego z nich z urlopu bezpłatnego udzielonego w celu wykonywania pracy u drugiego, nabywa prawo do odprawy rentowej tylko od jednego wybranego przez siebie pracodawcy (art. 92 i art. 174 k.p.).
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23-11-2010 r. – sygn. akt I PK 47/10
1. Rentę odszkodowawczą (regulowaną przepisami Kodeksu cywilnego) wylicza się w wartościach netto (bez uwzględnienia tej części potencjalnych dochodów, którą należałoby potraktować jako zaliczkę na podatek dochodowy oraz składkę na ubezpieczenia społeczne, ponieważ odszkodowanie cywilne nie jest przychodem podlegającym opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osób fizycznych ani oskładkowaniu składkami na ubezpieczenia społeczne). Renta o charakterze odszkodowawczym nie jest przychodem ze stosunku pracy.
2. Po osiągnięciu wieku emerytalnego przez górnika, który w wyniku wypadku przy pracy utracił zdolność do wykonywania pracy w tym zawodzie, renta wyrównawcza powinna stanowić różnicę między emeryturą, jaką uzyskałby po przepracowaniu wymaganego okresu, a rentą wypadkową z ubezpieczenia społecznego. Tę samą zasadę stosuje się w przypadku upływu od daty podjęcia zatrudnienia w charakterze górnika okresu uprawniającego do emerytury bez względu na wiek (tzw. wcześniejszej emerytury górniczej).
3. Podstawę ustalenia wysokości renty wyrównawczej, jeżeli wypadek przy pracy nie spowodował całkowitej niezdolności do pracy, a jedynie ograniczenie możliwości zarobkowych pracownika, stanowi wysokość spodziewanego wynagrodzenia, pomniejszonego o wynagrodzenie, które pracownik może uzyskać, wykorzystując ograniczoną zdolność do pracy, bez względu na aktualną sytuację na rynku pracy.
4. Naruszenie art. 907 § 2 KC może polegać na zmianie przez sąd wysokości renty mimo braku zmiany stosunków. Nie może natomiast polegać na błędnym określeniu rozmiaru szkody.
5. Otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29-06-2010 r. – sygn. akt I PK 33/10
Jeżeli roszczenie o odprawę emerytalną uregulowaną w układzie zbiorowym pracy okaże się nieuzasadnione, sąd obowiązany jest ocenić to żądanie na podstawie przepisów powszechnie obowiązujących.
Skoro pracownik żądał wypłaty odprawy emerytalnej, to uznanie, że nie przysługuje ona na podstawie układu zbiorowego, nie zwalnia od oceny zasadności tego żądania w świetle powszechnie obowiązującej regulacji tego świadczenia, zawartej w art. 92[1] § 1 k.p. Należy bowiem uznać, że w przypadku, gdy żądanie zasądzenia świadczenia uregulowanego w układzie zbiorowym pracy okaże się nieuzasadnione, sąd obowiązany jest ocenić jego zasadność w świetle unormowania tego świadczenia w przepisach powszechnie obowiązujących. W postępowaniu cywilnym obowiązuje bowiem zasada, według której powód ma określić żądanie oraz jego podstawę faktyczną (art. 187 § 1 k.p.c.), a do sądu należy rozważenie możliwych podstaw prawnych powództwa, choćby niewskazanych przez powoda (da mihi factum, dabo tibi ius). Sąd ma zatem obowiązek rozważenia materialnoprawnej podstawy zgłoszonego żądania zapłaty odprawy emerytalnej w granicach wskazanej podstawy faktycznej. Nie ma znaczenia to, że wysokość odprawy gwarantowana w art. 92[1] § 1 k.p. jest niższa od przewidzianej w układzie zbiorowym. Mieści się ona bowiem w granicach żądania. Zaniechanie dokonania takiej oceny oznacza oczywiste naruszenie art. 92[1] § 1 k.p.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7-04-2010 r. – sygn. akt II PK 328/09
Gramatyczna wykładnia przepisu art. 921 § 1 k.p. prowadzi do wniosku, że w razie spełnienia przez pracownika dwóch przesłanek: ustania stosunku pracy i przejścia na jedno z alternatywnie wymienionych świadczeń ubezpieczeniowych (emeryturę lub rentę), przysługuje jedna rodzajowo odprawa. Do tak jednorodzajowo rozumianej odprawy rentowej lub emerytalnej należy odnosić określony w § 2 tegoż artykułu zakaz ponownego nabycia prawa do świadczenia.
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 18-03-2010 r. – sygn. akt II PZP 1/10
Otrzymanie przez pracownika odprawy z tytułu przejścia na rentę z powodu niezdolności do pracy wyklucza nabycie przez tego pracownika prawa do kolejnej odprawy z tytułu przejścia na emeryturę lub prawa do odprawy uzupełniającej, stanowiącej różnicę wysokości odprawy emerytalnej i wysokości otrzymanej odprawy rentowej (art. 92[1] § 2 k.p.).
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2-03-2010 r. – sygn. akt II PK 239/09
Pracownik nabywa prawo do odprawy emerytalnej lub rentowej, jeżeli jego stosunek ustał w związku w związku z przejściem na emeryturę lub rentę. Oznacza to, że pracownik nabywa prawo do odprawy emerytalnej lub rentowej wówczas, gdy staje się emerytem lub rencistą w związku z ustaniem stosunku pracy. Związek pomiędzy ustaniem stosunku pracy a przejściem na emeryturę lub rentę może być rozmaicie pojmowany. Niewątpliwie może być to związek przyczynowo-skutkowy, ale wystarczy także związek czasowy lub funkcjonalny, który zostaje zachowany, jeżeli ustaniu stosunku pracy towarzyszy nabycie prawa do emerytury lub renty. Wystarcza zatem, że pracownik w związku i po ustaniu zatrudnienia nabywa status emeryta lub rencisty, gdyż zaczyna korzystać z prawa do emerytury lub renty. Decydujące znaczenie dla nabycia prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej ma zatem przejście na emeryturę lub rentę połączone z definitywnym ustaniem stosunku pracy, czyli zmiana pracowniczego statusu prawnego na status emeryta lub rencisty przez pracownika, który w związku z ustaniem stosunku pracy korzysta z uzyskanych uprawnień emerytalnych lub rentowych. Przyczyna ustania lub rozwiązania pracownika stosunku pracy nie pozbawia prawa do przysługującej mu powszechnej i jednorazowej odprawy emerytalnej lub rentowej, skoro art. 92[1] § 1 k.p. uzależnia prawo do tej odprawy od przejścia na emeryturę lub rentę związku z ustaniem stosunku pracy, bez względu na jego przyczynę
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13-01-2010 r. – sygn. akt II PK 328/09
Pracodawca, który wypłacił pracownikowi odprawę z powodu renty, nie musi po jego powrocie do pracy wypłacać mu kolejnej odprawy, gdy ten będzie przechodził na emeryturę.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2-10-2009 r. – sygn. akt II PK 109/09
Odprawa emerytalna przewidziana w postanowieniach układu zbiorowego pracy dla osoby, o której stanowi art. 2 pkt 1-4 ustawy z dnia 3 marca 2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. Nr 26, poz. 306 ze zm.) i przysługująca w wysokości określonej w tych postanowieniach, nie jest świadczeniem dodatkowym w rozumieniu art. 5 ust. 2 i art. 11 ust. 1 tej ustawy, gdyż nie jest świadczeniem innym bądź wyższym niż określone w przepisach wewnątrzzakładowych. Przysługuje ona z mocy postanowień układu, nie wymaga przyznania i nie podlega ograniczeniu określonemu w art. 11 ust. 2 powołanej ustawy.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9-04-2009 r. – sygn. akt II PK 259/08
Pracownik, który po rozwiązaniu stosunku pracy nie spełniał warunków uprawniających do nabycia emerytury i uzyskania odprawy emerytalnej, ale skorzystał ze świadczenia przedemerytalnego, nie może nabyć prawa do dodatkowej odprawy emerytalnej przewidzianej dla pracowników, którzy rozwiązali stosunki pracy w związku z przejściem na emeryturę.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20-03-2009 r. – sygn. akt II PK 238/08
Odprawa ma na celu złagodzenie skutków utraty pracy i przejścia na rentę. To ratio wyłącza możliwość oceny roszczenia o odprawę z punktu widzenia niezgodności z zasadami współżycia społecznego z powołaniem się na sposób i przyczynę rozwiązania stosunku pracy, jako jedyne elementy mające świadczyć o nadużyciu prawa. Z założenia odprawa emerytalno-rentowa bowiem nie spełnia funkcji wychowawczej, lecz ma charakter kompensacyjny.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 9-05-2008 r. – sygn. akt II PK 12/08
1. Brak odrębnego uzasadnienia wniosku (np., że skarga jest oczywiście uzasadniona) traktowany być winien jako brak konstrukcyjny skargi uzasadniający jej odrzucenie na podstawie art. 398[6] § 2 k.p.c. w związku z art. 398[4] § 1 pkt 3 k.p.c. Skarga kasacyjna ma być oczywiście uzasadniona, co oznacza, że ta oczywistość na etapie przedsądu nie powinna być wątpliwa, lecz ma być zdecydowanie, jeśli nie jednoznacznie oczywista.
2. Przepis art. 92[1] k.p. używa pojęcia „ustanie stosunku pracy”, co wskazuje, że szerzej ujmuje to zdarzenie i stąd nie wyklucza innych przyczyn ustania stosunku pracy (rozwiązania za porozumieniem stron, czy wypowiadania). Zgodnie z nim prawo do odprawy nie jest warunkiem przejścia na rentę, lecz określonym związkiem, a ten to nie tylko związek przyczynowy, lecz również czasowy.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 22-02-2008 r. – sygn. akt I PK 209/07
1. Prawo do odprawy pieniężnej dla pracownika może być wynikiem samego rozwiązania stosunku pracy.
2. Strony mogą zawrzeć porozumienie ustalające, że nastąpi wykupienie przez pracodawcę dodatkowego ubezpieczania dla pracownika, w wyniku czego opłacanie składki ubezpieczeniowej przez pracodawcę spowoduje wzrost przychodu pracownika, co zwiększy podstawę naliczenia podatku dochodowego.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7-02-2008 r. – sygn. akt II PK 160/07
Wyznaczenie przez Ministra Gospodarki – na podstawie art. 31 ustawy z dnia 26.11.1998 r. o dostosowaniu górnictwa węgla kamiennego do funkcjonowania w warunkach gospodarki rynkowej oraz szczególnych uprawnieniach i zadaniach gmin górniczych (Dz.U. Nr 162, poz. 1112 ze zm.) – jednostki organizacyjnej zobowiązanej do wypłacania świadczeń wynikających z urlopu górniczego byłym pracownikom zlikwidowanego przedsiębiorstwa górniczego nie może być traktowane jako równoznaczne z przejściem zakładu pracy lub jego części na innego pracodawcę w rozumieniu art. 23[1] k.p., jeżeli wyznaczeniu tej jednostki organizacyjnej nie towarzyszy przejęcie przez nią składników majątkowych albo zadań dotychczasowej placówki zatrudnienia umożliwiające wykonywanie obowiązków pracowniczych.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11-10-2007 r. – sygn. akt III PK 40/07
1. Możliwość skutecznego powołania się w skardze kasacyjnej na zarzut naruszenia art. 328 § 2 k.p.c. wymaga jednoczesnego przytoczenia art. 391 k.p.c. oraz szczególnie starannego uzasadnienia. Oparty na tym przepisie zarzut wadliwego sporządzenia uzasadnienia zaskarżonego orzeczenia może okazać się zasadny bowiem tylko wówczas, gdy z powodu braku w uzasadnieniu elementów wymienionych w art. 328 § 2 k.p.c. zaskarżone orzeczenie nie poddaje się kontroli kasacyjnej
2. Użyte w art. 92[1] § 1 k.p. sformułowanie „przejście na emeryturę” oznacza zamianę statusu pracownika lub pracownika – emeryta na status wyłącznie emeryta, w związku z czym przewidziana w tym przepisie odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi, jeżeli rozwiązanie stosunku pracy nastąpiło w związku z tak rozumianym przejściem pracownika na emeryturę, choćby ją wcześniej pobierał, chyba że już wcześniej skorzystał z uprawnienia do tej odprawy.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5-07-2007 r. – sygn. akt III PK 20/07
1. Wykładnia przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 8 stycznia 1997 r. w sprawie szczegółowych zasad udzielania urlopu wypoczynkowego, ustalania i wypłacania wynagrodzenia za czas urlopu oraz ekwiwalentu pieniężnego za urlop (Dz.U. Nr 2, poz. 14 ze zm.) odnoszących się do ekwiwalentu za urlop (§ 14-18) powinna uwzględniać regułę, że za czas urlopu pracownikowi przysługuje wynagrodzenie, jakie by otrzymał, gdyby w tym czasie pracował (art. 172 k.p.).
2. Strony mogą w umowie o pracę określić korzystniejszy dla pracownika sposób ustalania wysokości odpraw, obliczanych na podstawie ekwiwalentu za urlop (art. 18 k.p. oraz § 2 ust. 1 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 29 maja 1996 r. w sprawie sposobu ustalania wynagrodzenia w okresie niewykonywania pracy oraz wynagrodzenia stanowiącego podstawę obliczania odszkodowań, odpraw, dodatków wyrównawczych do wynagrodzenia oraz innych należności przewidzianych w Kodeksie pracy, Dz.U. Nr 62, poz. 289 ze zm.).
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5-06-2007 r. – sygn. akt I PK 58/07
Pobranie przez pracownika w 1981 r. odprawy rentowej z tytułu okresowego ustania stosunku pracy w związku z nabyciem prawa do renty chorobowej na podstawie art. 29a ustawy z 23.1.1968 r. o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz.U. Nr 3, poz. 6 ze zm.) nie wyklucza nabycia prawa do odprawy pieniężnej z tytułu ustania kolejnego stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę, ani na podstawie art. 92[1] § 2 k.p., ani – jak w rozpoznawanej sprawie – na podstawie korzystniejszych uregulowań zawartych w załączniku do zakładowego układu zbiorowego pracy.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24-04-2007 r. – sygn. akt I PK 281/06
Użyte w art. 342 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe i naprawcze (Dz.U. Nr 60, poz. 535 ze zm.) pojęcie „należności ze stosunku pracy” należy rozumieć w taki sam sposób, w jaki ujmuje tę kwestię (roszczeń pracowniczych) ustawa z dnia 29 grudnia 1993 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (t.j. – Dz.U. z 2002, Nr 9, poz. 85 ze zm.) – w art. 6, jak również obecnie obowiązująca ustawa z dnia 13 lipca 2006 r. o ochronie roszczeń pracowniczych w razie niewypłacalności pracodawcy (Dz.U. Nr 158, poz. 1121) – w art. 12.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10-01-2006 r. – sygn. akt I PK 115/05
Pracownikowi zarządzającemu zakładem pracy w imieniu pracodawcy, objętemu zakresem regulacji ustawy z dnia 3.3.2000 r. o wynagradzaniu osób kierujących niektórymi podmiotami prawnymi (Dz.U. Nr 26, poz. 306 ze zm.), może przysługiwać odprawa rentowa na zasadach i w wysokości przewidzianej w zakładowym układzie zbiorowym pracy, niezależnie od jej przyznania przez podmiot określony w § 3 rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 21.1.2003 r. w sprawie szczegółowego wykazu świadczeń dodatkowych, które mogą być przyznane osobom kierującym niektórymi podmiotami prawnymi, oraz trybu ich przyznawania (Dz.U. Nr 14, poz. 139). Przyznanie odprawy jest wymagane tylko w przypadku jej ustalenia w wysokości wyższej niż wynikająca z układu zbiorowego.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20-09-2005 r. – sygn. akt II PK 20/05
Prawo do odprawy pieniężnej przewidzianej w art. 921 § 1 k.p. ocenia się według stanu prawnego obowiązującego w dniu ustania stosunku pracy. Przepis art. 8 ust. 4 ustawy z dnia 28.12.1989 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy (t.j. Dz.U. z 2002 r. Nr 112, poz. 980 ze zm.) ma zastosowanie do pracownika, którego stosunek pracy ustał przed dniem 1.7.2003 r., choćby prawo do renty nabył po tej dacie ze względu na pobieranie zasiłku chorobowego (art. 100 ust. 2 ustawy z dnia 17.12.1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, t.j. Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 ze zm.).
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17-02-2005 r. – sygn. akt II PK 235/04
Pracownik nie może zrzec się prawa do odprawy rentowej przez zwrot na rachunek pracodawcy należnie pobranego świadczenia.
Odprawy podlegają ochronie na równi z wynagrodzeniem za pracę.
postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29-03-2004 r. – sygn. akt I PK 606/03
Art. 92[1] § 1 Kodeksu pracy, zakłada, że każdy pracownik, który przestaje być pracownikiem w związku z tym, że przechodzi na emeryturę lub rentę, przynajmniej raz w życiu powinien otrzymać odprawę z tego tytułu.
Przejście na emeryturę nie musi być jedyną, wyłączną i bezpośrednią przyczyną rozwiązania stosunku pracy, ale co do zasady powinno zbiegać się w czasie z rozwiązaniem stosunku pracy. Nabycie prawa do świadczenia z ubezpieczenia społecznego powinno wobec tego nastąpić w czasie zatrudnienia, najpóźniej w dniu rozwiązania stosunku pracy.
wyrok Sądu Apelacyjnego Warszawa z dnia 9-02-2004 r. – sygn. akt II SA 2806/03
Odmowa wypłaty odprawy rentowej narusza art. 92[1] § 1 k.p. w związku z § 18 pkt 1 zakładowego regulaminu wynagrodzenia. W myśl art. 92[1] § 1 k.p. pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę lub rentę, przysługuje odprawa pieniężna.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6-05-2003 r. – sygn. akt I PK 223/02
Skorzystanie przez pracownika z uprawnień emerytalnych w czasie trwania zatrudnienia nie powoduje utraty prawa do odprawy emerytalnej w chwili, gdy nastąpi rozwiązanie stosunku pracy.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6-05-2003 r. – sygn. akt I PK 257/02
Rozwiązanie stosunku pracy, wraz z którym pracownik uzyskuje świadczenie przedemerytalne, nie jest ustaniem stosunku pracy „w związku z przejściem na emeryturę” w rozumieniu art. 92[1] § 1 k.p.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7-03-2002 r. – sygn. akt III RN 44/01
Odprawa emerytalna podlega podatkowi dochodowemu od osób fizycznych na zasadach przewidzianych dla przychodów ze stosunku pracy.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24-05-2001 r. – sygn. akt I PKN 414/00
Wygaśnięcie umowy o pracę wskutek porzucenia pracy nie jest ustaniem stosunku pracy w związku z przejściem pracownika na emeryturę (rentę).
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11-01-2001 r. – sygn. akt I PKN 187/00
Odprawa emerytalna przysługuje pracownikowi także w razie przejścia na wcześniejszą emeryturę.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21-11-2000 r. – sygn. akt I PKN 96/00
Art. 21 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych a także art. 28 ust. 1 i 3 ustawy o pracownikach urzędów państwowych nie określa momentu przejścia na emeryturę lub rentę ani też nie uzależnia prawa do odprawy od ustania stosunku pracy, odmiennie niż czyni to przepis art. 92[1] § 1 Kodeksu pracy, który przyznaje prawo do odprawy pracownikowi spełniającemu warunki uprawniające do renty inwalidzkiej lub emerytury, którego stosunek ustał w związku z przejściem na rentę lub emeryturę.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16-11-2000 r. – sygn. akt I PKN 81/00
Rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia przez pracownika z winy pracodawcy (art. 55 § 1[1] k.p.) nie może być uznane za ustanie stosunku pracy w związku z przejściem na emeryturę (art. 92[1] § 1 k.p.), wobec czego pracownikowi nie przysługuje odprawa pieniężna, choćby przed rozwiązaniem stosunku pracy posiadał ustalone prawo do emerytury.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 6-06-2000 r. – sygn. akt I PKN 700/99
1. „Przejście” na emeryturę lub rentę w rozumieniu art. 28 ustawy z dnia 16 września 1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz.U. Nr 31, poz. 214 ze zm.) polega na zmianie statusu prawnego pracownika, wyrażającej się w tym, że traci on ten status i staje się emerytem lub rencistą, a przy tym jest to następstwem, ustania jego stosunku pracy pozostającego w związku z przejściem na rentę lub emeryturę. O zmianie statusu prawnego na gruncie art. 28 ustawy o pracownikach urzędów państwowych należy przy tym mówić także wtedy, gdy dana osoba ma niejako podwójny status, a mianowicie jest pracownikiem i równocześnie jest emerytem lub rencistą (pobiera świadczenia emerytalne lub rentowe), a następnie traci status pracowniczy, przy czym utrata ta następuje poprzez rozwiązanie stosunku pracy, które jest motywowane korzystaniem ze świadczeń emerytalnych lub rentowych.
2. „Związek” przewidziany w art. 92[1] k.p., a w konsekwencji i „przejście”, o którym mowa w art. 28 ustawy o pracownikach urzędów państwowych, istnieje nie tylko wtedy, gdy nabycie uprawnień emerytalnych lub rentowych następuje po rozwiązaniu stosunku pracy, ale także, gdy je poprzedza; przepis art. 92[1] k.p. nie zawiera żadnego zastrzeżenia dotyczącego pojmowania „związku”, w tym i ograniczenia czasowego, w tym znaczeniu, że nie wyklucza istnienia „związku” w przypadkach, w których nabycie uprawnień emerytalnych lub rentowych poprzedza ustanie stosunku pracy.
uchwała Sądu Najwyższego z dnia 7-01-2000 r. – sygn. akt III ZP 18/99
Pracownikowi, który przeszedł na rentę inwalidzką (rentę z tytułu niezdolności do pracy) po rozwiązaniu się umowy o pracę na czas określony, przysługuje jednorazowa odprawa pieniężna na podstawie art. 92[1] § 1 k.p., gdy pracownik stał się niezdolny do pracy wskutek choroby stwierdzonej w czasie zatrudnienia i prowadzącej, po nieprzerwanym okresie pobierania zasiłku chorobowego, do przyznania mu renty.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9-12-1999 r. – sygn. akt I PKN 408/99
Jednorazowa odprawa pieniężna przewidziana w art. 92[1] k.p., jak i w art. 28 ust. 1 ustawy z dnia 16.9.1982 r. o pracownikach urzędów państwowych (Dz. U. nr 31, poz. 214 ze zm.), nie przysługuje w razie „przejścia” pracownika na rentę rodzinną.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 1-12-1999 r. – sygn. akt I PKN 386/99
I. Przepis art. 21 ust. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. o zasadach tworzenia zakładowych systemów wynagradzania (w brzmieniu jednolitego tekstu z 1988 r. Dz.U. Nr 28, poz. 196) uzależniał nabycie prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej od rozwiązania stosunku pracy.
II. Przepis art. 92[1] § 2 k.p. nie stanowi podstawy do pozbawienia pracownika prawa do odprawy emerytalnej lub rentowej, któremu wcześniej odprawa taka została wypłacona wbrew obowiązującym przepisom prawa.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17-11-1999 r. – sygn. akt I PKN 359/99
Sformułowania zakładowego układu zbiorowego pracy, że pracownicy posiadający nieprzerwany staż pracy w tym zakładzie pracy oraz pracownicy, którzy przeszli do niego z innego zakładu w ramach przekształcenia nabywają uprawnienia do odprawy emerytalnej (rentowej) w wyższej wysokości zależnie od tego stażu, nie są wystarczające do przyjęcia, że pracownikom którzy przeszli z innego zakładu należy zaliczyć wszystkie okresy zatrudnienia.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 26-08-1999 r. – sygn. akt I PKN 212/99
Sąd Najwyższy podzielił wykładnię, że przepis art. 921 § 1 k.p. wiąże prawo do odprawy emerytalnej z ustaniem, nie zaś z rozwiązaniem stosunku pracy. Wygaśnięcie stosunku pracy wskutek upływu czasu na jaki zawarto umowę o pracę nie wyklucza jego związku z przejściem na emeryturę.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21-05-1999 r. – sygn. akt I PKN 71/99
Zmiana podstawy faktycznej żądania stanowi najdalej idącą zmianę powództwa w rozumieniu art. 193 k.p.c. Jeżeli powód zgłosił roszczenie dotyczące odprawy rentowej związanej z ustaniem stosunku pracy i taki był przedmiot rozpoznania przez sąd pierwszej instancji, a w apelacji, a także w kasacji żąda odprawy emerytalnej w związku z rozwiązaniem umowy o pracę – oznacza to, że powód próbował w postępowaniu apelacyjnym dokonać zmiany podstawy faktycznej roszczenia, a także samego roszczenia. Tego rodzaju przekształcenie powództwa jest niedopuszczalne w postępowaniu apelacyjnym (art. 383 k.p.c.).
wyrok Sądu Apelacyjnego Warszawa z dnia 8-10-1998 r. – sygn. akt III APa 53/98
Art. 92[1] § 2 k.p. stwierdzający, że pracownik, który otrzymał odprawę emerytalną nie może ponownie nabyć do niej prawa, oznacza, że ustawodawca określił prawo do odprawy emerytalnej jako uprawnienie jednorazowe, a także, że uwzględnił fakt możliwości wielokrotnego, a nie jednorazowego przechodzenia pracowników na emeryturę lub rentę.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9-04-1998 r. – sygn. akt I PKN 508/97
Roszczenie o zapłatę odprawy emerytalnej jest wymagalne od dnia rozwiązania stosunku pracy, także wtedy, gdy orzeczenie przyznające emeryturę zostało wydane później.
wyrok Sądu Apelacyjnego O/Gdańsk z dnia 10-10-1997 r. – sygn. akt I SA/Gd 791/96
Odprawa emerytalna jest świadczeniem mającym charakter przychodu ze stosunku pracy czy stosunku służbowego, bowiem może je otrzymać wyłącznie pracownik, lub inna osoba, którą z zakładem pracy łączy jeden ze stosunków prawnych, wymienionych w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. 1993 Nr 90, poz. 416 ze zm.), zaś datą wymagalności tego świadczenia jest dzień rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego. Skoro zaś podmiotem uprawnionym do otrzymania odprawy emerytalnej jest pracownik, to brak jest podstaw prawnych do zastosowania wobec niego warunków opodatkowania będących przywilejem emerytów i rencistów określonych w art. 30 ust. 1 pkt 4 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8-12-1993 r. – sygn. akt I PRN 111/93
Przewidziany w przepisach regulujących prawo do odprawy „związek” między rozwiązaniem stosunku pracy a nabyciem prawa do emerytury lub renty inwalidzkiej może mieć nie tylko charakter przyczynowy, czasowy, ale także funkcjonalny.
wyrok Sądu Najwyższego z dnia 2-10-1990 r. – sygn. akt I PR 285/90
1. Pracownik, który pobrał odprawę emerytalną a następnie, w związku z ponownym zatrudnieniem i ponownym przejściem na emeryturę, uzyskał prawo do odprawy emerytalnej od ostatniego zakładu pracy – odprawa ta przysługuje w ograniczonym zakresie.
2. Jeżeli np. pracownikowi chwili przechodzenia na emeryturę przysługiwała jednorazowa odprawa w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia odpowiadająca piętnastoletniemu okresowi pracy oraz jeżeli ten sam pracownik w chwili „ponownego przejścia na emeryturę” wykazywał się już dwudziestoletnim okresem pracy za który odprawa przysługuje w wysokości sześciomiesięcznego wynagrodzenia to przyznanie mu odprawy odpowiadającej różnicy między sześciomiesięcznym a trzymiesięcznym wynagrodzeniem stanowi uzupełnienie tylko odprawy poprzedniej ze względu na spełnienie warunku wymaganego dla otrzymania odprawy w wyższej wysokości. Takie rozwiązanie nie byłoby sprzeczne z jednorazowym charakterem świadczenia oraz uwzględniałoby – jak się wydaje – interesy obu stron (pracownika i zakładu pracy).
